Wady zgryzu występują w naszej populacji bardzo często. Możemy je zaobserwować zarówno u dzieci, jak i dorosłych. Współczesna ortodoncja oferuje szereg możliwości ich korekty. Aby cel ten jednak był trwały i z korzyścią dla pacjenta, powinniśmy wdrożyć odpowiednio wczesną fizjoterapię. 

Wady zgryzu- geneza

Zazwyczaj wada zgryzu bierze się skądś. Rodzice często długo zastanawiają się, skąd ich dziecko ma taki problem, skoro nikt w rodzinie go nie miał. Jak już pewnie wiecie, wady zgryzu niekoniecznie są dziedziczone. Do ich przyczyn możemy zaliczyć: 

• nieprawidłowe nawyki (np. obgryzanie paznokci, wywijanie języka),
• oddychanie przez usta (niedrożne górne drogi oddechowe, obniżone napięcie mięśniowe),
• zbyt długie i częste ssanie smoczka/ kciuka czy nawet piersi,
• źle dobrany smoczek/ butelka, 
• zbyt długie karmienie dziecka butelką,
• nieprawidłowa pozycja do karmienia,
• błędy w rozszerzaniu diety, np. karmienie dziecka zbyt długo miękkim, rozdrobnionym pokarmem,
• próchnica (do której często prowadzi nieprawidłowa higiena jamy ustnej, w tym także podczas farmakoterapii sterydami wziewnymi), 
• wady genetyczne, 
• choroby ogólnoustrojowe związane przede wszystkim z układem hormonalnym i niedoborami witamin (np. choroby przysadki, tarczycy, krzywica). 

Nieprawidłowa praca języka (język, który nie spoczywa na górnym podniebieniu) nie stymuluje kości szczękowej i podniebiennej do wzrostu. W rezultacie podniebienie jest zdeformowane- najczęściej strome, małe, z charakterystycznym wgłębieniem. W przypadkach skrajnie intensywnego ssania kciuka u dzieci można zobaczyć nawet wgłębienie w podniebieniu! Patrząc na to, jak wąskie staje się podniebienie, możemy się domyślić, że język nie będzie miał ochoty tam spoczywać. Zwyczajnie nie będzie tam dla niego miejsca. W związku z tym błędne koło będzie się toczyć dalej. Koniecznie trzeba tu wspomnieć o dysfunkcjach, jakie za tym idą: nieprawidłowe połykanie, nieprawidłowy rozwój innych kości twarzoczaszki oraz niedorozwój zatok, oddychanie przez usta. 

W leczeniu ortodontycznym konieczne jest rozszerzenie kości, a nie tylko prostowanie zębów! Leczenie ortodontyczne przeprowadzone w asymetrii, czyli na przykład na nieprawidłowo pracujących stawach skroniowo – żuchwowych, spowoduje, że pacjent prędzej czy później odczuje ból i nabawi się większych dysfunkcji. 

O klasyfikacji wad zgryzu i o fizjoterapii w ortodoncji przeczytacie w TYM POŚCIE. 

Nabyte wady zgryzu

Wady nabyte najczęściej powstają w pierwszych latach życia dziecka i są wynikiem nieprawidłowych funkcji ustno-oralnych, przedłużonego ssania, nieprawidłowego połykania i wielu innych czynników. Najlepszym okresem na profilaktykę wad zgryzu u dzieci jest okres żłobkowy i przedszkolny. Tak naprawdę do 5 roku życia jesteśmy w stanie wyprowadzić najwięcej wad nawet samymi ćwiczeniami i pracą manualną. Najintensywniejszy rozwój twarzoczaszki odbywa się w pierwszych 4 latach życia dziecka! Czas pójścia do szkoły kończy okres dużych możliwości zapobiegawczych. Jeśli wada zgryzu zostanie wtedy wykryta, najczęściej wymagała będzie wsparcia ortodontycznego. Około 10 roku życia kończą się możliwości wczesnego leczenia ortodontycznego, bo najintensywniejszy rozwój twarzoczaszki jest już za nami. Po tym czasie leczenie staje się trudniejsze. W 12 roku życia twarzoczaszka zakończyła już 90% swojego wzrostu. 

Po zauważeniu rozwijającej się wady zgryzu, niezależnie od wieku dziecka, powinniśmy skonsultować się z ortodontą, gdyż dysponuje on różnorodnym sprzętem pomagającym szybciej wyprowadzić te wady. 

Myślę, że rozumiecie już teraz zasadność wczesnego pójścia do ortodonty? Pamiętajcie, że nie należy zwlekać z decyzją. Ortodonta powinien ocenić, czy dziecko wymaga trainera, aparatu ortodontycznego, czy może prawidłowego usprawniania miofunkcyjnego u logopedy i fizjoterapeuty. Całe szczęście niektórzy ortodonci prowadzą leczenie bardzo rozważnie konsultując swoich pacjentów z fizjoterapeutami stomatologicznymi i logopedami. Nie o to chodzi, żeby być specjalistą od wszystkiego, ale żeby znaleźć problem i wiedzieć, do kogo odesłać pacjenta. 

Dlaczego ćwiczenia są ważne?

• Wykonywane odpowiednio wcześnie mogą znacznie zmniejszyć i nawet zlikwidować wadę zgryzu.
• Pozwalają na eliminowanie parafunkcji i przywrócenie odpowiednich funkcji (np. prawidłowego połykania).
• Normalizują napięcie mięśniowe.
• Pomagają przerwać błędne koło: nieprawidłowe napięcie mięśni – dysfunkcja – jeszcze bardziej nieprawidłowe napięcie.
• Poprawa umiejętności prymarnych takich jak jedzenie i oddychanie, wpływa na poprawę funkcji mowy! 
• Ćwiczenia całego ciała (odcinek szyjny, klatka piersiowa, reszta segmentów kręgosłupa, miednica, stopy) pomagają przygotować ciało na nadchodzące zmiany, które nastąpią już w trakcie przebudowy zgryzu. 

Tyłozgryz – klasa II wg Angle’a

W dotylnych wadach zgryzu stwierdza się często: 

• nieprawidłową realizację głosek: s, z, c, dz, sz, ż, cz, dż, ś, ź, ć, dź, r
• nadmiernie napięte, bolesne mięśnie cofające żuchwę (skroniowy, żwacz, dwubrzuścowy, bródkowo-gnykowy, gnykowo-żuchwowy) 
• osłabione mięśni wysuwające żuchwę 
• charakterystyczne cechy morfologiczne twarzy, m.in. cofniętą i wystającą bródkę
• zmiany w postawie ciała, szczególnie ustawienie głowy w protrakcji, aby ułatwić sobie oddychanie, pogłębioną kifozę piersiową 

Przodozgryz – klasa III wg Angle’a

W doprzednich wadach zgryzu może zauważyć m.in.: 

• nieprawidłową realizację głosek: t, d, n, sz, cz, ż, dż, l, r, ś, ź, ć, ń, dź 
• nadmierne napięcie mm. wysuwających żuchwę: skrzydłowego bocznego, skroniowego, żwacza
• osłabienie mięśni cofających żuchwę 
• z reguły nadmiernie rozbudowaną, masywną żuchwę w stosunku do szczęki 
• zmiany w postawie ciała, m.in. spłycenie lordozy szyjnej i cofnięcie głowy 

Źródła