Twarzoczaszka z roku na rok ulega coraz częstszym urazom. Piątkowa noc, krakowski Rynek, okolice McDonald’s na Szewskiej. Jeden nietrzeźwy mężczyzna zaczepia drugiego, także nietrzeźwego. Obrzucają się wyzwiskami, następnie jeden popycha drugiego, przybiegają koledzy każdego z nich no i…. mamy kilka scenariuszy. Jednym z nich, dość częstym, jest natychmiastowa wizyta na oddziale ratunkowym. Kość żuchwowa, jarzmowa, nosowa- to tylko niektóre z kości twarzoczaszki najczęściej ulegające złamaniom w takich właśnie sytuacjach. 

Twarzoczaszka- budowa

Jak już pewnie wiecie, czaszka dzieli się na neurocranium (mózgoczaszkę) i viscerocranium (twarzoczaszkę/ trzewioczaszkę). Ta pierwsza, w kształcie puszki, stanowi ochronę dla naszego mózgu i narządów zmysłów. Druga chroni struktury od przodu, odpowiada za aspekty wizualne. Jest także początkiem przewodu pokarmowego i układu oddechowego. 

Twarzoczaszka- rozwój

Przywołajcie w głowie obraz rodzącego się noworodka. Na pewno bez problemu zauważycie, że jego głowa jest nieproporcjonalnie duża w stosunku do reszty ciała, natomiast twarz jest bardzo mała. Jest tak dlatego, że intensywny rozwój mózgoczaszki (puszki chroniącej mózg) następuje w pierwszych latach życia: po urodzeniu mózgoczaszka jest ukształtowana w 60%. Twarzoczaszka rozwija się w drugiej kolejności: po urodzeniu jest ukształtowana tylko w 40%. Dlatego właśnie nawet u nastolatków (do około 15-16 roku życia) jesteśmy w stanie zmienić nieco jej wygląd choćby poprzez zmianę sposobu oddychania, czy leczenie ortodontyczne. Świetny post o rozwoju czaszki napisał ostatnio Krzysiek (neurologopeda) z MÓW-MOVE. 

Urazy twarzoczaszki- przemoc interpersonalna

Czytając wstęp tego wpisu możecie zapytać: no dobrze, ale co z kobietami? Lee i wsp. przeprowadzili w latach 1996 do 2006 na oddziale chirurgii szczękowo-twarzowej bardzo ciekawe badania. Wynika z nich, że tego typu konflikty (z przemocą fizyczną) dotyczą mężczyzn 9x częściej. Z tego badania dowiadujemy się również, że najczęściej złamaniu ulega żuchwa, kolejno kość jarzmowa. Uszkodzenia innych struktur były mniej powszechne. Ponad połowa pacjentów wymagała operacji, z czego 41% wymagało wewnętrznej stabilizacji kości. Okazało się, że aż w 87% przypadków czynnikiem sprawczym urazów twarzoczaszki był alkohol. Problem ten w dużej mierze dotyczył młodych mężczyzn. W ciągu 11 lat prowadzenia badań na oddział chirurgi szczękowo-twarzowej z każdym rokiem trafiało coraz więcej osób z powodu bójki po alkoholu. 

W innych badaniach (Montovani i wsp., 2006) czytamy, że najczęściej urazy twarzoczaszki występują u mężczyzn w średnim wieku 29 lat (prawie 85%). Ponad 83% z nich to mężczyźni rasy białej. Znaczą grupę stanowią tutaj studenci. Dowiadujemy się, że najczęściej dochodziło do pojedynczych złamań szczęki, kości jarzmowej i nosowej. Do przyczyn tych urazów należały kolejno: wypadek samochodowy (28%), agresja (21%), przypadkowy upadek (19,5%). Wśród dzieci w wieku 0-9 lat oraz dorosłych powyżej 60 roku życia najczęstszą przyczyną złamań jest upadek. 

Leczenie i fizjoterapia po urazach twarzoczaszki

W przypadku urazu twarzoczaszki podstawą jest odpowiednia diagnostyka, którą wykonuje lekarz. Osoby z tego typu urazami najcześciej trafiają w pierwszej kolejności na SOR. To tam lekarze decydują, czy operacja jest konieczna i jak będzie przebiegała. Po operacji konieczne jest działanie przeciwobrzękowe. Po uzyskaniu całkowitego zrostu kostnego można (a nawet trzeba!) rozpocząć bardziej intensywną fizjoterapię, która będzie obejmowała przywrócenie elastyczności tkanek miękkich dzięki m.in. pracy na bliźnie, a także przywrócenie odpowiedniej mobilności kościom czaszki.

Należy być świadomym możliwych komplikacji, które powstaną, jeśli nie zadbamy odpowiednio o obszar urazu. Nieopracowana manualnie blizna może być przyczyną wielu napięć i dysfunkcji nie tylko w obszarze samej twarzy, lecz także stawów skroniowo-żuchwowych, całej głowy, szyi, a nawet części ciała położonych jeszcze niżej, np. barków i klatki piersiowej. Mogą się pojawić także problemy ze stawem skroniowo-żuchwowym, zaburzenia czucia, drętwienie czy mrowienie, szumy uszne, bóle głowy, nawracające zapalenia zatok i wiele innych. 

Źródła

• Lee KH. Interpersonal violence and facial fractures. J Oral Maxillofac Surg. 2009 Sep;67(9):1878-83. 
• Montovani, Jair & Campos, Lígia & Gomes, Marina & Moraes, Vinícius & Ferreira, Fabricio & Nogueira, Emanuel. (2006). Etiologia e incidência das fraturas faciais em adultos e crianças: experiência em 513 casos. Revista Brasileira De Otorrinolaringologia. 
• Źródło zdjęcia.