TMJ (temporo-mandibular joint) jest stawem używanym przez nas najczęściej. Umożliwia nam m.on. pobieranie i przeżuwanie pokarmu, połykanie, mówienie. Ten mały, niepozorny staw, był tematem przewodni konferencji organizowanej przez Forum Pediatria i AWF w Warszawie. Byłam tam i słuchałam uważnie, a poniżej przedstawię Wam najważniejsze informacje. 

TMJ – anatomia i ciekawostki

Postanowiłam Was tutaj nie zanudzać zbyt długimi opisami anatomicznymi. Od tego są bardzo dokładne atlasy anatomiczne 😉 Staw skroniowo-żuchwowy po krótce przedstawiałam Wam nie raz. 

• Trzecie zęby trzonowe (ósemki) definiują wysokość zwarcia. Nie każdą ósemkę trzeba usuwać!
• Mamy mniejsze czaszki niż nasi przodkowie (m.in. przez bardziej miękką i płynną dietę), przez co mamy problem ze zmieszczeniem ósemek.
• Czaszka podlega dymorfizmowi płciowemu: u mężczyzn obserwujemy bardziej masywną kość jarzmową i przyczepiający się do niej mięsień żwacz. Ten ostatni u mężczyzn jest o około 30% większy niż u kobiet.
• Guzek stawowy i wyrostki zębodołowe zaczynają się rozbudowywać wraz z pojawieniem się zębów mlecznych.
• Kość rośnie lub utrzymuje swoją objętość dzięki obciążeniu, dlatego tak ważne jest występowanie twardych pokarmów w diecie od małego.
• Więzadło krążkowo-młoteczkowe jest strukturą łaczącą staw skroniowo-żuchwowy z uchem środkowym. Zapalenia uszu mogą iść w parze z patologią TMJ.

Osteoporoza z niedociążenia

U osób w różnym wieku w zależności od czynników może dojść do utraty uzębienia. Taka sytuacja może mieć miejsce w wieku starczym, z powodu chorób, niewłaściwej higieny, nałogów itd. Jeśli szybko nie uzupełnimy braków zębowych, będziemy widzieć charakterystyczne zmiany w wyglądzie twarzy. Kości podniebienia nie zanikają jednak, ponieważ pokarm jest o nie rozcierany językiem. Nie zanika także okolica samej brody, bo właśnie tam podczas żucia powstają siły skrętne. U osób bezzębnych obserwujemy pseudo progenię (broda w stosunku do reszty żuchwy i szczęki będzie bardziej wydatna). 

TMJ – krążek, mięśnie

Najczęstszymi patologiami krążka są jego doprzednie przemieszczenia, co wynika z jego mechaniki i działania tkanek miękkich. Realny nacisk siekaczy to 20kg, a trzonowców 72kg (!). Mięsień skrzydłowy boczny składa się z dwóch części i przyczepia się do kości szczękowej i klinowej. Część górna jest aktywna, gdy otwieramy zamykamy, a dolna- gdy otwieramy.

Pętla zwieracza górnego gardła

O tym ważnym funkcjonalnym połączeniu bardzo dużo się mówi. I całe szczęście, bo rozpatrywanie mięśni zwieracza górnego gardła, mięśnia policzkowego i okrężnego ust jako strukturalną i funkcjonalną pętlę ma zdecydowanie dużą zasadność. Te struktury są szczególnie istotne w funkcji żucia i połykania. 

Leczenie ortodontyczne

• Możemy rozpocząć jak najszybciej, często już w wieku 3-4 lat. Interwencja ortodontyczna u najmłodszych różni się od ortodoncji u starszych dzieci. U maluszków zaleca się przede wszystkim wczesną logopedię (np. mioterapię, MFS), fizjoterapię stomatologiczną i pediatryczną (ogólną).
• Przed leczeniem ortodontycznym lekarze mogą zlecić szereg badań, m.in. zdjęcie cefalometryczne, które jest bardzo istotne w planowaniu leczenia. Ocenia m.in. ustawienie kręgów szyjnym względem siebie i potylicy, co pozwala zapobiegać ustawieniu zgryzu asymetrii. Najlepiej, gdy będzie wykonane w pozycji naturalnej dla pacjenta.
• Na zdjęciu cefalometrycznym dla fizjoterapeutów szczególnie istotne są: lordoza szyjna, ustawienie kości gnykowej i trójkąt gnykowy, kąt głowowo-szyjny, przestrzenie między kręgami (czy są równe?)
• W rasie kaukaskiej blisko 70% wad zgryzu to II klasa wg Angle.
• Uwzględnienie patologii stawów skroniowo-żuchwowych przed i w trakcie leczenia ortodontycznego jest kluczowe i powinno być standardem!

Okluzja a ustawienie głowy

Nie jest to bardzo odkrywczym faktem, ale ustawienie głowy wpływa na kontakt zębów i odwrotnie. Aby się o tym przekonać możemy przeprowadzić prosty eksperyment. Usiądźmy, oprzyjmy plecy i głowę o oparcie fotela, a następnie postukajmy zębami. Kolejno powtórzmy eksperyment bez opierania, z głową ustawioną prosto. Jako ostatni wykonajmy ruch zgięcia szyi (pochylony głowę w przód) i również zaciśnijmy zęby. Jak możecie zauważyć, w każdej z tych pozycji zęby kontaktowały się inaczej. Przy odchyleniu głowy w tył większy kontakt mają tylne zęby, a przy pochyleniu głowy w przód – przednie zęby. Dlatego warto przed wyjściem z gabinetu stomatologicznego po założeniu wypełnienia sprawdzić kontakty zębów w różnych pozycjach głowy, a także podczas stania.