Mózgowe porażenie dziecięce szacunkowo występuje u 2 na 1000 urodzonych dzieci. Na świecie żyje około 17 milionów ludzi z mpd. Jest to szerokie spektrum zaburzeń wynikających z trwałego, niepostępującego uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego. Mpd może mieć różne postacie. Jakiś czas temu miałam przyjemność uczestniczyć w konferencji zorganizowanej przez Fundację Chodzę i Biegam w Warszawie, której tematyka dotyczyła mózgowego porażenia dziecięcego. Poniżej przedstawię Wam podsumowanie treści tam przekazanych.

Mózgowe porażenie dziecięce – diagnostyka

Niemowlę powinno być pod czujnym okiem specjalistów od samego początku. Standardami w diagnostyce mpd są: ocena globalnych wzorców ruchowych Prechtla (95% czułości) zaraz po urodzeniu, rezonans magnetyczny (MRI), a nasilenie zaburzenia pomaga przewidzieć Hammersmith Neonatal Neurological Examination (HNNE). W późniejszym wieku życia dziecka wykonujemy także ocenę motoryki dużej (GMFCS).

W tej klasyfikacji wyróżnia się 5 poziomów:

I – dziecko chodzi bez ograniczeń,
II – dziecko chodzi z ograniczeniami,
III – dziecko chodzi z użyciem ręcznego przyrządu,
IV – dziecko samodzielnie porusza się z ograniczeniami, może korzystać z urządzenia elektrycznego,
V – dziecko jest wożone ręcznym wózkiem inwalidzkim.

Diagnozę mpd można postawić już w pierwszym półroczu życia dziecka. Wczesna diagnoza otwiera możliwości leczenia, pozwala na optymalne dostosowania terapii, a także przygotowuje rodziców do wychowania dziecka z niepełnosprawnością oraz zapobiega powstawaniu kompensacji. 

U osób z mpd obserwujemy niestety całą masę problemów i dysfunkcji.

• Problemy pierwotne, do których należą nieprawidłowa selektywność, siła i napięcie mięśniowe, nieprawidłowe odruchy neurologiczne.
• Z nich wynikają problemy wtórne, czyli np. zwichnięcia stawów biodrowych, przykurcze mięśni, skoliozy.
• Ostatecznie widzimy problemy trzeciorzędowe, obserwowane najczęściej w wieku nastoletnim lub dorosłym: ból i trwałe zaburzenia wzorca ruchowego.

Zadaniem personelu medycznego, rodziców i samego pacjenta jest niedopuszczenie do pojawienia się bólu. 

Jakie są współistniejące zaburzenia u osób z mpd?

W nawiązaniu do po powyższego punktu z przykrością stwierdzam, że istnieje cała masa problemów, z jakimi zmagają się osoby z mózgowym porażeniem dziecięcym i ich opiekunowie. Po pierwsze jest to ból (u około 75%). Następnie: niepełnosprawność intelektualna (50%). Obserwujemy także brak umiejętności chodu i zwichnięcie biodra (u 33%). Kolejno brak rozwoju mowy, epilepsję i nietrzymanie moczu (25%). Możemy się również spodziewać zaburzeń snu (20%). Osobom z mpd towarzyszyć mogą także zaburzenia widzenia, karmienia i słuchu. 

Podsumowując, szereg problemów, które towarzyszą pacjentom, obliguje nas jako specjalistów do kompleksowego i zespołowego działania. 

Stany zapalne w okresie okołooperacyjnym

Należy pamiętać, że profilaktyka zapaleń w okresie przedoperacyjnym jest najbardziej skuteczna, najtańsza i czasowo nieograniczona. Priorytetem i złotym standardem przed wykonaniem jakiejkolwiek operacji jest znalezienie ognisk zapalnych i ich leczenie. 

Najczęstszymi ogniskami zapalnymi są: 

• Zatoki
• Migdałki
• Jelita
• Zęby
• Drogi moczowe.

Szczególnie ważne jest pamiętanie o tym, że ZĘBY MLECZNE także wymagają leczenia! 

Po wyleczeniu stanów zapalnych (jeśli oczywiście operacja jest planowana i możemy się do niej przygotować), już na sali operacyjnej pacjentowi podaje się antybiotyk dożylnie, 30 minut przed planowanym zabiegiem. Co ciekawe, antybiotyk jest dostosowany do potrzeb danego szpitala – specjalna komisja określa, które szczepy infekują konkretny szpital najczęściej. 

Po operacji nadal obawiamy się pojawienia się stanu zapalnego, dlatego monitorujemy CRP, aseptycznie zmieniamy opatrunki, pionizujemy pacjenta tak szybko, jak to możliwe oraz podajemy antybiotyk według wskazań. 

Mózgowe porażenie dziecięce- jakie operacje mogą czekać dziecko/ dorosłego?

W wyniku wielu problemów, o których wspomniałam wyżej, może wyniknąć konieczność przeprowadzenia operacji. 

Najczęściej wykonuje się rekonstrukcje stawu biodrowego w wyniku dysplazji nerwowo-mięśniowej lub dysplazji rozwojowej oraz operacje kręgosłupa. 

Szczególnymi wskazaniami do operacji kręgosłupa są: 

– zaburzenia funkcji oddechowych 

– defekt kosmetyczny

– ból i brak postępów w fizjoterapii

– duża progresja skrzywienia. 

Niestety, tak jak przy każdych zabiegach i operacjach, mogą wystąpić powikłania: 

– kompresja rdzenia kręgowego, 

– uszkodzenie dużych naczyń krwionośnych, 

– niedowłady, 

– niewydolność krążeniowo-oddechowa. 

Oprócz tego istnieje także ryzyko okołoperacyjne, do którego należą między innymi: odleżyny, nieadekwatna korekcja, brak zrostu, nowe deficyty i problemy neurologiczne. 

Zaparcia i choroba refluksowa w mpd

Zaparcia i choroba refluksowa są częstymi problemami dotyczącymi układu pokarmowego. Przy zaparciach czynnościowych lekarze zalecają farmakologię, trening czystości i odpowiednio dobraną dietę. Tak się jednak składa, że czasem przyjmuję pacjentów z mpd (dzieci) i od siebie mogę dodać, że masaż brzuszka wykonywany regularnie jest bardzo skuteczny. Warto nie bagatelizować zaparć, bo ich obecność negatywnie wpływa na samopoczucie dziecka i jego całościowe funkcjonowanie. 

Objawy choroby refluksowej są bardzo różne. Należą do nich między innymi: nadpobudliwość, brak przyrostu masy ciała, odmowa przyjmowania pokarmu, ubytki szkliwa zębowego, niedokrwistość. Natomiast ze strony układu oddechowego mogą pojawić się: astma, zapalenie płuc i ucha, świst podczas wydechu, kaszel i chrypka. Do objawów z układu pokarmowego należą także: ból w nadbrzuszu, nawracające wymioty/ regurgitacje, zgaga/ ból w klatce piersiowej, bolesne połykanie, zapalenie lub zwężenie przełyku. 

W diagnostyce wykorzystuje się przede wszystkim pH metrię, gastroskopię. Niekiedy w przypadku dzieci bazuje się przede wszystkim na objawach i badaniu przedmiotowym. 

Leczenie farmakologiczne zakłada wykorzystanie inhibitorów pompy protonowej, leki łagodzące objawy, a w skrajnych sytuacjach – operację. 

Dysfunkcje widzenia

O zaburzeniach widzenia wspominam tutaj regularnie. Na konferencji miałam okazję po raz kolejny (a po raz pierwszy na żywo) posłuchać niezastąpionej Alicji Wojtasiewicz z Oczkoblog Fizjoterapeuty.

Kilka faktów/ ciekawostek: 

• Najważniejsze w rozwoju wzroku jest pierwsze pół roku życia! Już wtedy powinniśmy być szczególnie czujni, obserwować pociechę i udać się do okulisty, a w razie potrzeby- do innych specjalistów.
• Rozwój widzenia trwa do około 7-8 roku życia.
• Widzenie to proces psychofizyczny.
• Jedną z większych „plag” są niezdiagnozowane wady wzroku!
• U dzieci z zaburzeniami widzenia obserwujemy uboższe naśladownictwo.  

Rozwój wzroku dziecka przedstawiłam TUTAJ. 

W tym poście znajdziecie czerwone flagi mogące świadczyć o zaburzeniach wzorku u dzieci. 

Fizjoterapia stomatologiczna- czy jest potrzebna w mpd?

Na końcu tego wpisu chciałabym Wam opowiedzieć, dlaczego właściwie wybrałam się na taką konferencję? Mózgowe porażenie dziecięce kojarzymy głównie z fizjoterapią neurologiczną, terapią zajęciową, logopedią/ neurologopedią i całą masą innych działów usprawniania pacjenta. Oczywiście jest to prawda, jednak w niektórych sytuacjach fizjoterapeuta stomatologiczny także może pomóc. Czasem dzieci z mpd są do mnie przysyłane przez logopedę. Wymagają pracy nad odwrażliwieniem sfery oralnej, rozluźnieniu zbyt napiętych struktur. Niekiedy także towarzyszą im wspomniane wyżej zaparcia, które przez masaż powłok brzusznych mogą zostać zmniejszone lub nawet wyeliminowane. Oprócz tego częsty jest bruksizm, który niestety w głębokiej niepełnosprawności umysłowej jest trudny do wyeliminowania. Możemy natomiast działać nad wyciszeniem współczulnego układu nerwowego poprzez pracę np. na otoczeniu nerwu X. Oczywiście u osób z lekką niepełnosprawnością intelektualną bądź w normie intelektualnej jesteśmy w stanie przeprowadzić typowe badanie pacjenta prosząc o wykonanie konkretnych poleceń oraz o zgłoszenie bólu/ dyskomfortu w trakcie palpacji. Często terapia stawów skroniowo-żuchwowych jest także jak najbardziej wskazana.