Połykanie a przejście czaszkowo-szyjne
Połykanie jest niezwykle ważnym, fundamentalnym procesem. Zaburzenia połykania mogą mieć różne podłoże. Ich terapią zajmują się logopedzi, jednak z powodu złożonego procesu, połykanie jest istotne także dla fizjoterapeutów.
Połykanie- wstęp
Połykanie jest czteroetapowym procesem, do którego potrzebna jest zarówno prawidłowa praca ślinianek, jak i wielu mięśni oraz układu nerwowego. Istotne są oczywiście umiejętność koordynacji oko-ręka-usta, rozpoznanie i opracowanie pokarmu i mnóstwo innych czynników. Szczególnie zachowanie prawidłowej siły, elastyczności i koordynacji mięśni narządu żucia, gardła, języka, nadgnykowych i podgnykowych jest dla nas istotne.
Jeśli powyższe warunki nie występują, połykanie będzie się odbywało z kompensacjami.
Zaburzenia połykania
U niemowląt występuje infantylny sposób połykania, który mniej więcej około 18 m.ż. zmienia się w połykanie dojrzałe. Podczas połykania następuje lekkie zwarcie zębów, a następnie retrakcyjny ruch języka i uniesienie kości gnykowej. Głowa jest elementem stabilnym tej układanki, a kość gnykowa – mobilnym. Konieczna jest odpowiednia koordynacja oddechowa.
Często u pacjentów możemy zaobserwować zaburzenie tego procesu. Podczas połykania następuje bowiem ruch wyprostu w górnym odcinku szyjnym, któremu towarzyszy wyczuwalne napięcie pod potylicą. I to właśnie między innymi ten krótki ruch w górnym odcinku szyjnym jest tym, co skłania mnie do dalszej refleksji na ten temat oraz często także do zalecenia konsultacji logopedycznej.
Połykamy między 580 a 2000 razy na dobę (w zależności od badań i indywidualnych cech). Dodajmy do tego wyprostne ustawienie górnego odcinka szyjnego na przykład w trakcie pracy siedzącej na skutek niewłaściwych nawyków i nieprawidlowej ergonomii pracy. Koniec końców okazuje się, że nasze mięśnie (m.in. podpotyliczne) są w ciągłym napięciu i nie mają nawet szansy się rozluźnić. U pacjentów, oprócz ruchu w odcinku szyjnym, możemy usłyszeć także głośne połykanie. Często pacjenci zgłaszają, że połykanie sprawia im dyskomfort bądź dławią się pobieraną treścią. Takie sygnały powinny być skonsultowane z logopedą.
Skutki nieprawidłowego połykania
– Bóle głowy (szczególnie u podstawy czaszki), dysfunkcje nerwów czaszkowych wynikające z kompresji okolic potylicy.
– Chrypka, gula w gardle wynikające z nieprawidłowego napięcia mięśni nad- i podgnykowych.
– Szczególnie u dzieci- tendencja do zgryzu otwartego, krzyżowego, tyłozgryzu.
Pamiętajmy- właściwa faza połykania trwa krótko, jednak najczęściej nie tylko połykanie, lecz także praca języka w ciągu innych czynności i podczas pozycji spoczynkowej, są nieprawidłowe.
Połykanie a fizjoterapia
Terapią połykania zajmują się logopedzi lub neurologopedzi (w zależności od przyczyny problemu). Istnieje jednak kilka obszarów, które fizjoterapeuta może wspomóc swoją pracą.
- Terapia manualna potylicy, C0-C2
- Techniki na tkankach miękkich w obszarze mięśni karku, nadgnykowych, podgnykowych, języka, narządu żucia, szyi, pętli zwieracza górnego gardła
- Terapia dysfunkcji nerwów czaszkowych, szczególnie: V, VII, IX, X, XI, XII
- Reedukacja postawy
- Terapia oddechowa (terapia manualna klatki piersiowej, przepony, odcinka Th, ćwiczenia oddechowe).