Hormony a dysfunkcje stawu skroniowo-żuchwowego
Hormony mają kluczowe działanie w utrzymaniu optymalnego napięcia mięśniowego a także prawidłowej pracy stawów skroniowo-żuchwowych. Przyjrzyjmy się zatem jak zaburzenia gospodarki hormonalnej u kobiet korelują z TMD.
Hormony i TMD- interdyscyplinarne podejście
Dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych (TMD) są średnio 2-4x częstsze u kobiet niż u mężczyzn. Oprócz tego u kobiet obserwujemy tendencję do zwiększonego odczuwania bólu mięśni narządu żucia i stawów skroniowo-żuchwowych.
Myślę, że interdyscyplinarne podejście do leczenia dysfunkcji stawów skroniowo-żuchwowych zostało już niejednokrotnie pokazane i udowodnione. Nie każdy jednak zdaje sobie sprawę z faktu, że w niektórych przypadkach do tego zespołu dołącza także fizjoterapeuta uroginekologiczny i ginekolog.
Jak mówią badania i praktyka kliniczna, bolesne menstruacje często są powiązane z występowaniem zaburzeń stawów skroniowo-żuchwowych. Może mieć na to wpływ zarówno zwiększenie napięcia mięśni w odpowiedzi na stres, jak i połączenia powięziowe między tymi obszarami (o których rozmawiałyśmy z Moniką Adamską w odcinku Podcastu o Głosie), a także gospodarka hormonalna. Nie bez znaczenia jest wiek, w jakim dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych występują najczęściej. Dzieje się to szczególnie między 20 a 40 rokiem życia. Występowanie TMD u kobiet w wieku rozrodczym oraz spadek po menopauzie może wskazywać na udział żeńskich hormonów płciowych w etiologii tych zaburzeń.
Rola estrogenów
Estrogeny i progesteron we krwi wiążą się z białkami osocza i wpływają na metabolizm innych tkanek i narządów. Estrogeny mogą oddziaływać na komórki za pomocą kilku mechanizmów, m.in. wpływ na ekspresję genów, a także modulowanie odpowiedzi immunologicznej poprzez receptory w grasicy, szpiku kostnym czy śledzionie. Te hormony mogą również oddziaływać na monocyty i makrofagi regulując produkcję cytokin prozapalnych.
Udowodniono działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe estrogenów. Niestety w myśl zasady „co za dużo, to niezdrowo”, podwyższony poziom estrogenów może powodować silniejszą stymulację nocyceptywnych zakończeń nerwu trójdzielnego, a co za tym idzie: wzmożone napięcie mięśni narządu żucia i sensytyzację ośrodkową (uwrażliwienie centralnego układu nerwowego). Będzie to skutkowało zwiększoną uogólnioną reakcją bólową na bodźce.
Badania naukowe
Jedynak B.i wsp. w 2019 roku przebadali 65 kobiet w wieku 18-40 lat. Kryteriami włączenia były zaburzenia żeńskich hormonów płciowych (estrogenów i/lub progesteronu) związane z zaburzeniami miesiączkowania. Grupa badana m.in. nie była w ciąży, nie spożywała narkotyków, nie leczyła się psychiatrycznie. Grupa kontrolna składała się z 61 kobiet w podobnym wieku, nie mająca zaburzeń hormonalnych.
Spośród 65 pacjentek z grupy badanej aż u 60 (92,3%) rozpoznano zaburzenia czynnościowe w obrębie narządu żucia. Do najczęstszych należały dysfunkcje wewnątrzstawowe (przemieszczenie krążka stawowego z repozycją i bez- 63%). Prawie połowa zgłosiła bóle mięśni narządu żucia (45%). Zwyrodnienia stawu skroniowo-żuchwowego zaobserwowano u 12% kobiet.
Hormony- dalsze wnioski
Wykazano również bezpośrednią korelację PCOS (zespołu policystycznych jajników) z wewnątrzstawowymi zaburzeniami stawu skroniowo-żuchwowego. W grupie kontrolnej spośród 61 pacjentek 56% miała dysfunkcje stawów skroniowo-żuchwowych, ale częstość ich występowania w porównaniu z grupą z zaburzeniami hormonalnymi (92,3%) była istotnie mniejsza. Kobiety z grupy kontrolnej częściej miały dolegliwości mięśniowo-powieziowe, natomiast z grupy badanej- wewnątrzstawowe.
Wnioski z badania własnego
W badaniach, które miałam okazję przeprowadzić przy okazji pisania pracy magisterskiej, doszłam do następujących wniosków:
- Kobiety, które przebyły co najmniej jeden poród, nieco rzadziej skarżą się na TMD niż kobiety nierodzące.
- Kobiety będące w ciąży rzadziej odczuwały dolegliwości bólowe niż kobiety nie będące w ciąży.
- Rodzaj wykonywanej pracy (umysłowa/ fizyczna/ mieszana) nie miał wpływu na powstanie dolegliwości.