Ból głowy- co zamiast leków?
Ból głowy jest tematem, który często poruszam na blogu i Instagramie. Wielu moich pacjentów boryka się z różnymi typami bólów głowy- najczęściej są to bóle napięciowe lub migreny. Aby złagodzić ból pacjenci najczęściej sięgają po leki przeciwbólowe. Dziś przyjrzymy się innym, niefarmakologicznym metodom łagodzenia bólu głowy.
Ból głowy a relaksacja
O bólu głowy powstają co jakiś czas różne posty. Jeśli chcesz wrócić do podstaw kliknij TUTAJ. TEN POST wyjaśnia zawiłości migreny (albo wikła ją jeszcze bardziej?), a TUTAJ opowiadam o bólu głowy spowodowanym nadużywaniem leków, czyli o błędnym kole bólowym.
Progresywna relaksacja mięśni (PMR) jest metodą stosunkowo prostą i znaną medycynie już od dawna. Zawiera zarówno element pracy nad ciałem (mięśniami), jak i nad psychiką. Minen i wsp. zbadali efektywność PMR w oparciu o aplikację na smartfony. Okazało się, że osoby cierpiące na migreny i korzystające z aplikacji w celu monitorowania bólów głowy i wykonywania treningu progresywnej relaksacji zaobserwowały mniejszą częstość ataków w miesiącu.
Podobne wyniki możemy zaobserwować w bardzo starym badaniu z 1986r. Pacjenci pediatryczni z bólami głowy zostali podzieleni na trzy grupy: kontrolną, odbywającą sesje relaksacji mięśniowej i sesje psychoterapii poznawczo-behawioralnej polegające na nauce przemodelowania procesu myślowego. Wykorzystane terapie pozwoliły zmniejszyć częstotliwość bólu w porównaniu z grupą kontrolną. Lepszy efekt uzyskano u dzieci i młodzieży, którzy cierpieli na silniejsze bóle głowy (Richter i wsp.).
Oprócz klasycznej relaksacji, którą wykonujemy w domu, można też rozważyć praktykę jogi nidra (jogi snu). Dla dzieci istnieją osobne, bardziej przystępne relaksacje, które można znaleźć na YouTube albo innych płatnych stronach, zarówno w formie audio jak i w formie książki.
Ból głowy- czy biofeedback jest pomocny?
Lacroix i wsp. wykazali, że szczególnie biofeedback termiczny zmniejszał ilość ataków migrenowych. Osobom, które uczestniczyły w biofeedbacku udało się nawet całkowicie wyeliminować ból głowy i utrzymać ten stan aż do 6 miesięcy po zakończeniu badania.
Bardzo ciekawe badanie przeprowadzono na 192 osobach z migrenami (z aurą i bez aury) dzieląc je na dwie grupy: 1) przyjmującą lek propranolol, 2) wykonującą trening biofeedbacku nakierowany na naukę oddychania przeponowego razem z progresywną relaksacją. Opcja z biofeedbackiem okazała się skuteczniejsza od leku (!) i działała długofalowo i profilaktycznie. (Kaushik i wsp.).
Trening oddechowy
Spowolniony oddech
W zmniejszeniu bólu z pomocą przychodzi spowolnienie wydechu. Taka metoda dotyczy każdego bólu, jaki odczuwamy w ciele. Spowolniony wydech (2x dłuższy niż wdech) pozwala na ograniczenie negatywnych skutków hiperwentylacji. Przywraca także równowagę między układem współczulnym (odpowiedzialnym za stan gotowości- walka i ucieczka) a przywspółczulnym (odpowiedzialnym za stan relaksu). (Jafari)
Aby uruchomić automatyzm oddechowy podczas jakiegokolwiek bólu należy wcześniej odpowiednio ćwiczyć oddech. Jeśli nie mamy wyuczonych pewnych wzorców, to na pewno w sytuacji silnego bólu nie będziemy w stanie myśleć o oddechu.
Wstrzymanie oddechu
Do bardzo ciekawych wniosków doszedł zespół dr G. A. Reyes del Paso. Okazuje się, że wstrzymanie powietrza po wdechu zmniejsza odczuwanie ostrego bólu (np. kłującego). Dzieje się tak na skutek wzrostu ciśnienia krwi, co aktywuje odruch z baroreceptorów. W konsekwencji do układu nerwowego wysyłany jest sygnał informujący o hamowaniu bólu. Wdech powinien trwać 7 sekund, kolejno następuje utrzymanie powietrza w płucach także przez 7 sekund, a następnie wydech.
Więcej informacji na temat wykorzystania różnych form treningu oddechowego w łagodzeniu wielu dolegliwości i chorób znajdziecie w e-booku Sandry Osipiuk Sienkiewicz „Oddychaj na zdrowie”.
Komora hiperbaryczna- co na to ból głowy?
Matera i wsp. opisali przypadek 23-letniej kobiety, która od 11 lat cierpiała na migrenę z aurą. Od poniedziałku do piątku, codziennie przez 1 godzinę, przebywała w komorze hiperbarycznej. Łącznie odbyła 40 takich sesji, ale już po 24 sesji zgłosiła znaczny spadek bólu przy kolejnym epizodzie migreny. Podobne efekty zgłaszają Di Sabato i wsp. u pacjentów z klasterowymi bólami głowy.
Aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna w zapobieganiu atakom migrenowym okazuje się być kwestią sporną. U jednych ćwiczenia fizyczne będą prowokować migrenę, a u innych – działać profilaktycznie. Szczególnie dobrze działają ćwiczenia dynamiczne typu aerobik. Mechanizmy zapobiegania migrenie poprzez ćwiczenia można tłumaczyć m.in. zwiększeniem poziomu beta-endorfin, endokannabinoidów i czynników neurotroficznych pochodzenia mózgowego w osoczu po wysiłku. Patrząc na doświadczenie swoje i pacjentów jednak stanowczo zalecam umiarkowaną aktywność fizyczną – taką, która przede wszystkim sprawia przyjemność.
Przekop i wsp. udowodnili, że wśród nastolatków cierpiących na przewlekły napięciowym ból głowy bardziej skuteczne od leczenia farmakologicznego jest połączenie mindfullness, qi gong (zestawu ćwiczeń zdrowotnych zaczerpniętych z medycyny chińskiej) i manipulacji (terapii manualnej). W innym badaniu Anheyer i wsp. oraz Kisan i wsp. udowodnili korzystny wpływ jogi w zmniejszeniu częstości, czasu trwania i intensywności bólów głowy. Praktyka jogi oczywiście musi być regularna, aby dała długotrwałe efekty. Osoby biorące udział w badaniu ćwiczyły 5x w tygodniu przez 6 tygodni.
Terapia manualna
W przeglądzie 8 badań klinicznych, w które zaangażowano blisko 4 tysiące badanych pokazano, że zarówno akupunktura, jak i terapia manualna, mają korzystny wpływ na leczenie napięciowego bólu głowy (Turkistani). Espí-López i współautorzy oraz Cumplido-Trasmonte i wsp. mają podobne wnioski. W ich badaniach najlepsze efekty w redukcji bólu głowy uzyskuje się poprzez korzystanie z różnych technik terapeutycznych.
Medyczna marihuana
Uzyskane dane na temat terapeutycznego wpływu marihuany na łagodzenie migreny są zachęcające. Niektórzy pacjenci doświadczyli długotrwałej i trwałej poprawy swojego zdrowia i samopoczucia (zarówno fizycznego, jak i psychicznego) po długotrwałym stosowaniu marihuany leczniczej. Zmniejszyła się ilość spożywanych leków przeciwbólowych oraz poziom natężenia bólu. Przewlekły ból i zdrowie psychiczne to dwa powody, dla których marihuana medyczna jest często używana. (Poundel i wsp.)
Źródła – ból głowy
Anheyer D, Klose P, Lauche R, Saha FJ, Cramer H. Yoga for Treating Headaches: a Systematic Review and Meta-analysis. J Gen Intern Med. 2020 Mar;35(3):846-854.
Cumplido-Trasmonte C, Fernández-González P, Alguacil-Diego IM, Molina-Rueda F. Manual therapy in adults with tension-type headache: A systematic review. Neurologia (Engl Ed). 2021 Sep;36(7):537-547. doi: 10.1016/j.nrleng.2017.12.005. Epub 2020 Apr 7.
Di Sabato F, Giacovazzo M. Management of cluster headache in the Emergency Department. J Headache Pain. 2005 Sep;6(4):294-7.
Espí-López GV, et al. Do manual therapy techniques have a positive effect on quality of life in people with tension-type headache? A randomized controlled trial. Eur J Phys Rehabil Med. 2016 Aug;52(4):447-56. Epub 2016 Feb 29.
Jafari H, et al. Can Slow Deep Breathing Reduce Pain? An Experimen- tal Study Exploring Mechanisms. J Pain. 2020 Sep-Oct;21(9-10):1018-1030.
Kisan R, Sujan M, Adoor M, Rao R, Nalini A, Kutty BM, Chindanda Murthy B, Raju T, Sathyaprabha T. Effect of Yoga on migraine: A comprehensive study using clinical profile and cardiac autonomic functions. Int J Yoga. 2014 Jul;7(2):126-32. \
Kaushik R, Kaushik RM, Mahajan SK, Rajesh V. Biofeedback assisted diaphragmatic breathing and systematic relaxation versus propranolol in long term prophylaxis of migraine. Complement Ther Med. 2005 Sep;13(3):165-74.
Źrodła cz. 2 – ból głowy
Matera DV, Smith B, Lam B. Revisiting the expanded use of hyperbaric oxygen therapy for treatment of resistant migraines. Med Gas Res. 2019 Oct-Dec;9(4):238-240.
Minen T., M., Adhikari, S., K. Seng, E. et al. Smartphone-based migraine behavioral therapy: a single-arm study with assessment of mental health predictors. npj Digit. Med.2, 46 (2019).
-
Gopichandran L, et al. Effectiveness of Progressive Muscle Relaxation and Deep Breathing Exercise on Pain, Disability, and Sleep Among Patients With Chronic Tension-Type Headache, Holistic Nursing Practice: May 28, 2021.Poudel S, et al. Medical Cannabis, Headaches, and Migraines: A Review of the Current Literature. Cureus. 2021 Aug 24;13(8):e17407.Przekop P, Przekop A, Haviland MG. Multimodal compared to pharmacologic treatments for chronic tension-type headache in adolescents. J Bodyw Mov Ther. 2016 Oct;20(4):715-721.
Reyes del Paso GA, et al. Breath-Holding During Exhalation as a Simple Manipulation to Reduce Pain Perception. Pain Med. 2015 Sep;16(9):1835-41.
-
Richter IL, McGrath PJ, Humphreys PJ, Goodman JT, Firestone P, Keene D. Cognitive and relaxation treatment of paediatric migraine. Pain. 1986 May;25(2):195-203.
-
Turkistani A, et al. Effectiveness of Manual Therapy and Acupuncture in Tension-Type Headache: A Systematic Review. Cureus. 2021 Aug 31;13(8):e17601.