Astma to przewlekła choroba dróg oddechowych, która potrafi uprzykrzyć życie zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Dotyczy coraz większej liczby naszej populacji. Śmiało można ją nazwać chorobą cywilizacyjną. Całe szczęście zarówno medycyna, jak i fizjoterapia, nie są już bezradne- astmatyk ma kilka opcji, które mogą znacząco poprawić komfort jego życia. 

Czym jest astma?

Przewlekła choroba układu oddechowego, której główną przyczyną jest proces zapalny toczący się w oskrzelach. U osoby chorej na astmę obserwujemy zwężenie dróg oddechowych- ściana dróg oddechowych jest pogrubiona, mięśnie gładkie wyścielające drogi są ściśnięte, a w oskrzelach zalega wydzielina, z czego często wynika duszność. Oskrzela kurczą się zbyt łatwo i dużo częściej niż u osób zdrowych. Zwężenie oskrzeli utrudnia szczególnie wydech, dlatego chory podczas napadu ma szczególne trudności z wypuszczeniem powietrza z płuc. Ze względu na niejednorodny charakter astmy, możemy wyróżnić m.in. astmę: alergiczną (szczególnie częsta u dzieci), niealergiczną (wywołaną różnymi czynnikami środowiskowymi), otyłych, ciężką, późną.  

Częstość występowania astmy stale rośnie od lat 80. XX wieku. Według danych z krajowego nadzoru z Centrum Kontroli Chorób szacuje się, że w 1980 r. astmę miało 6,8 mln osób. Liczba ta wzrosła do 25,7 mln w 2010 r. U dzieci natomiast częstość występowania astmy wynosiła 3,5% w 1980 r., a 30 lat później: 9,5% (dzieci w wieku 0-17 lat).

Objawy astmy

• częsty, przerywany kaszel (nasilający się szczególnie w nocy oraz podczas aktywności fizycznej)

• świszczący i spłycony oddech

• duszność

• ból w klatce piersiowej

• uczucie zalegania wydzieliny w drogach oddechowych

Objawy te nasilają się szczególnie podczas wysiłku fizycznego.

Sposoby leczenia

Leczenie farmakologiczne obejmuje najczęściej: wziewne kortykosteroidy, beta-antagoniści o przedłużonym działaniu, leki doustne. W przypadku ostrego ataku stosuje się doustne kortykosteroidy i wziewne leki rozszerzające oskrzela. 

Zapobieganie atakom astmy

W przypadku astmy alergicznej kluczowym jest oczywiście unikania czynnika podrażniającego (oczywiście nie zawsze jest to możliwe w pełni). Konieczna jest kontrola wilgoci pomieszczeń, eliminacja grzybów, pleśni, roztoczy z otoczenia. Najczęściej astma ma podłoże alergiczne, dlatego wszelka higiena dotycząca błony śluzowej nosa i oczu (np. krople nawilżające, woda morska stosowana profilaktycznie) będzie przydatna. Warto też spróbować aromaterapii. Wdychanie olejku tymiankowego m.in. oczyszcza drogi oddechowe, działa przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie, poprawia odporność. Regularne używanie dyfuzora z olejkami o działaniu bakteriobójczym także pomoże oczyścić drogi oddechowe. Więcej o aromaterapii przeczytacie u Klaudyny, która jest aromaterapeutką kliniczną i chętnie dzieli się swoją wiedzą, a także posiada genialne produkty w swoim sklepie!

Dieta okazuje się być niezwykle istotna w częstości występowania astmy! Wykazano, że „zachodni” styl odżywiania (mała ilość warzyw i owoców, duża ilość przetworzonej żywności i tłuszczów nasyconych a także nabiału) może być czynnikiem prowokującym astmę oraz jej ataki! Jest to całkiem logiczne. Zaobserwuj swój oddech po obfitym i tłustym posiłku. Najpewniej staje się on ciężki i głośny. A teraz wyobraź sobie, że masz astmę- na pewno będzie Ci jeszcze trudniej oddychać. 

Diety śródziemnomorska i wegańska, kładące nacisk na spożywanie owoców, warzyw, zbóż i roślin strączkowych, mogą zmniejszyć ryzyko rozwoju i zaostrzenia astmy. Pomocne okazują się także składniki diety takie jak: przeciwutleniacze (antyoksydanty), błonnik, wielonienasycone kwasy tłuszczowe, witamina D. 

Farmakoterapia także przynosi pozytywne skutki, jednak zostawię ją lekarzom, a ja poniżej spróbuję przedstawić korzyści płynące z treningu oddechowego. 

Astma a COVID-19

Co ciekawe, w badaniach wykonanych przez naukowców z Wielkiej Brytanii odnotowano spadek konieczności nagłej pomocy lekarskiej z powodu ataków astmy w trakcie trwania lockdownu wynikającego z pandemii covid-19. Przyczyny takiej sytuacji mogą być różne, a do tych najbardziej prawdopodobnych zalicza się przede wszystkim: mniejszą transmisję różnych wirusów, zmniejszone zanieczyszczenie powietrza, większą kontrolę rodziców nad dziećmi, mniejsze narażenie na czynniki alergiczne (kurz, pyłki roślin itd.). Dokonał się także postęp w zakresie domowego sprawdzania czynności płuc (zdalna kontrola przez lekarza- telemedycyna). Niewiele jest danych, które pozwalają określić, czy astma może zwiększać prawdopodobieństwo zachorowania na covid-19. Na pewno jednak przebycie covid-19 dla wielu chorych z astmą (zwłaszcza w starszym wieku) okaże się wyzwaniem. Szczególnie ważne jest wtedy pozostawanie pod kontrolą lekarza i wykonywanie ćwiczeń oddechowych. 

Astma a aktywność fizyczna

Ćwiczenia aerobowe (tlenowe) mogą wywołać u pacjentów z astmą EIB (skurcz oskrzeli wywołany wysiłkiem fizycznym), ale mimo to nie powinno się z nich rezygnować. Pacjentom często towarzyszy strach przed dusznością i dlatego rezygnują oni z bardziej męczących treningów. Jest to oczywiście błędne koło, bo takie zachowanie powoduje jeszcze większy spadek tolerancji wysiłku. Pamiętajmy, że prawidłowy trening może nawet zmniejszyć konieczność przyjmowania leków! Każdy trening powinien być poprzedzony rozgrzewką trwającą 10-15 minut, która spowoduje wstępne podniesienie tętna. Jeśli osoba ma alergię na pyłki i mamy sezon pylenia, to oczywiście lepiej początkowo ćwiczyć w zamkniętych pomieszczeniach.

Celem ćwiczeń aerobowych jest oczywiście zwiększenie tolerancji na wysiłek, zwiększenie sprawności krążeniowo-oddechowej, efektywniejsze oczyszczanie dróg oddechowych. Ćwiczenia oddechowe natomiast powodują lepsze dotlenienie całego organizmu. Wstępnie filtrują powietrze i zwiększają tolerancję na brak tlenu. Powodują także łatwość zapanowania nad oddechem w trakcie ataku duszności. Regularność ćwiczeń ma ogromne znaczenie, bowiem tylko dzięki niej prawidłowy oddech „wejdzie w nawyk”.

Astma a trening oddechowy

Kluczowym parametrem, który powinniśmy zbadać u astmatyka przed rozpoczęciem ćwiczeń, jest TWOT. Sprawdzamy, jak długo swobodnie osoba jest w stanie wytrzymać na wydechu bez powietrza. Astmatycy często oddychają „na zapas” pobierając więcej powietrza niż jest im to potrzebne. Prowadzi to do hiperwentylacji, która ma odwrotny do zamierzonego skutek- tkanki stają się niedotlenione. Dlatego w treningu oddechowym będziemy dążyć do tego, aby oddechy były rzadsze, mniej pojemne i odbywały się w prawidłowym torze oddechowym. Poniższe ćwiczenia są odpowiednie zarówno dla dzieci, jak i dla dorosłych. W przypadku treningu oddechowego dzieci ćwiczenia ze wstrzymywaniem powietrza możemy wprowadzić dopiero wtedy, kiedy dziecko rozumie, żeby nie wstrzymywać powietrza na zbyt długo (zazwyczaj około 5 roku życia). 

1. Wykonuj ćwiczenia oddechowe z pauzą kontrolną (po wydechu wstrzymaj powietrze na kilka sekund).
2. Trenuj marsz ze wstrzymywaniem powietrza- licz kroki. 
3. W tym miejscu możesz wykonać swój trening (pójdź pobiegać, wykonaj trening siłowy, taneczny itd.)
4. Rozruszaj swoją klatkę piersiową.
5. Wykonuj ćwiczenie, które wydłuża wydech i uspokaja Twój mózg (stymuluje nerw błędny odpowiedzialny za regenerację). 
6. Jeśli pojawi się uczucie duszności, szybko odwróć uwagę od problemu, podeprzyj się rękami o kolana lub o stół i skoncentruj się na spowolnieniu oddechu (wydłużeniu wydechu). 

Przykładowy plan treningowy: 

Pamiętaj, że najlepiej skonsultować możliwość wykonywania ćwiczeń z lekarzem!

Źródła

• artykuł Medycyna Praktyczna
• omron-healthcare
• McKeown Patrick – Tlenowa przewaga
• Alwarith J, Kahleova H, Crosby L, Brooks A, Brandon L, Levin SM, Barnard ND. The role of nutrition in asthma prevention and treatment. Nutr Rev. 2020 Nov 1;78(11):928-938. 
• Gupta A, Bush A, Nagakumar P. Asthma in children during the COVID-19 pandemic: lessons from lockdown and future directions for management. Lancet Respir Med. 2020 Nov;8(11):1070-1071. doi: 10.1016/S2213-2600(20)30278-2. Epub 2020 Jun 25. PMID: 32593314; PMCID: PMC7316451.