Odruch wymiotny na fotelu dentystycznym
Odruch wymiotny, jako naturalna obrona organizmu przed zadławieniem, jest pożądaną reakcją. Problem pojawia się wtedy, gdy odruch ten jest wygórowany. Wtedy doświadczamy dyskomfortu w trakcie wizyt u lekarza w sprawie infekcji gardła, a także w trakcie leczenia stomatologicznego czy nawet mycia tylnich zębów i języka.
Odruch wymiotny- fizjologia
Niejednokrotnie zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, którzy zgłaszają się do gabinetu, obserwuję wygórowany odruch wymiotny i nadwrażliwą jamę ustną. Często problem ten dotyczy osób z diagnozą ankyloglosji (krótkiego wędzidełka języka), lecz pojawia się także u pacjentów z zaburzeniami stawów skroniowo-żuchwowych (TMD).
Testowanie odruchu odbywa się tak, jak na poniższej rycinie:
Przy powyższej stymulacji (dotknięcie tylnej części języka i naciśnięcie na nią lub drażnienie okolicy języczka na styku podniebienia twardego i miękkiego) odruch wymiotny powinien się pojawić. U niektórych pacjentów pojawia się on jednak dużo szybciej.
Testując odruch wymiotny badamy zarówno IX, jak i X nerw czaszkowy (językowo-gardłowy i błędny).
W niektórych przypadkach brak odruchu wymiotnego może być objawem poważniejszej choroby, takiej jak uszkodzenie nerwu czaszkowego lub choroby OUN.
Badania
Akarslan ZZ i Yıldırım Biçer AZ w 2013 roku przebadali 505 pacjentów (kobiety i mężczyzn, o średniej wieku 46 lat). Zostali oni zbadani stomatologicznie (kwestionariusze, badanie jamy ustnej, objawów TMD, napięcia mięśni).
Pacjenci z wygórowanym odruchem wymiotnym:
- mieli niższy poziom wykształcenia,
- wyższy poziom lęku przed wizytą u dentysty,
- częściej zgłaszali objawy TMD,
- posiadali mniej stałych lub ruchomych uzupełnień protetycznych niż pacjenci bez odruchu wymiotnego.
Odruch wymiotny- dalsze wnioski
Badacze wykazali, że czynniki psychospołeczne, w tym depresja, stres i lęk, odgrywają rolę w TMD. W tym badaniu pacjenci z nasilonym odruchem wymiotnym częściej sami zgłaszali jeden lub więcej objawów TMD. Winocur i in. stwierdzili, że tendencja do dławienia się podczas zabiegów stomatologicznych była związana z lękiem przed wizytą u dentysty i obecnością bruksizmu.
Najczęstszym czynnikiem prowadzącym do odruchu wymiotnego jest dotykowa stymulacja receptorów czuciowych podniebienia miękkiego. W niektórych przypadkach odruch wymiotny może być spowodowany bodźcami dotykowymi znajdującymi się bardziej do przodu od stref wyzwalających. Czasem nawet myślenie o pobieraniu wycisku lub noszeniu protezy powoduje ten odruch. Osoby mające protezy stałe miały mniejszy odruch wymiotny niż osoby nieprzyzwyczajone do ciała obecnego w jamie ustnej lub osoby z protezami wyjmowanymi.
Dla pacjenta z nasilonym odruchem wymiotnym problematyczne będzie pobranie wycisków. Czasem nawet trudno jest wykonać wypełnienie czy ekstrakcję zębów (szczególnie trzonowców). Problematyczne może też być zbadanie gardła i krtani w trakcie infekcji. Pacjent będzie mieć trudność z utrzymaniem prawidłowej higieny jamy ustnej, szczególnie języka. W takich przypadkach konieczna może być fizjoterapia stomatologiczna i logopedia w celu wykonania diagnozy i dobrania odpowiedniej terapii pacjenta.
Odruch wymiotny a przemoc seksualna
Izraelscy badacze wykazali, że wygórowany odruch wymiotny był związany z problemami w penetracji seksualnej oraz wykorzystywaniem seksualnym kobiet w przeszłości. Wiązał się również z lękiem przed wizytą dentystyczną i preferencją stomatologa tej samej płci [Uziel N et al. 2013].
Jama ustna i okolice gardła to bardzo wrażliwa strefa. Tutaj ukrywają się niewypowiedziane emocje, nieprzerobione traumy. Gula w gardle to uczucie towarzyszące wielu pacjentom. W związku z tym dotykając okolicy kości gnykowej czy języka musimy zachować szczególną ostrożność i delikatność. Nie mamy bowiem nigdy pewności, jakie historie mają nasi pacjenci.
Źrodła
Akarslan ZZ, Yıldırım Biçer AZ. Influence of gag reflex on dental attendance, dental anxiety, self-reported temporomandibular disorders and prosthetic restorations. J Oral Rehabil. 2013 Dec;40(12):932-9.
Uziel N, et al. Sexual correlates of gagging and dental anxiety. Community Dent Health. 2012 Sep;29(3):243-7.
Winocur E, et al. Self-reported bruxism – associations with perceived stress, motivation for control, dental anxiety and gagging. J Oral Rehabil. 2011 Jan;38(1):3-11.