Kora czołowa i ochota na słodycze — neurociekawostki.
Kora czołowa jest niesamowitą strukturą. Lista jej zadań jest bardzo długa, jednak w skrócie możemy powiedzieć, że kora czołowa każe nam robić rzecz trudniejszą, jeśli to jest konieczne.
Kora czołowa — neuropodstawy.
Nawet nie będę próbowała wchodzić w kompetencje, neurobiologów snując długich wywodów o funkcjach i strukturach mózgu. Szczególnie byłoby to niemożliwe na blogu (chyba że post miałby liczyć kilka milionów słów). Najważniejsze dla zrozumienia sensu dzisiejszego wpisu są poniższe informacje.
Ludzki mózg jest wyjątkowy, ponieważ posiada niewyobrażalnie dużą liczbę neuronów i połączeń między nimi. Kora czołowa, jako ewolucyjnie najmłodszy obszar mózgu, osiąga pełną dojrzałość najpóźniej ze wszystkich struktur mózgu — między 20 a 30 rokiem życia.
Ogólny schemat organizacji mózgu z XX wieku wyróżnia 3 warstwy mózgu:
- Najstarszą, uczestniczącą w regulacji podstawowych, koniecznych do przeżycia procesów, np. wytworzenie uczucia głodu czy zimna, regulacja ciśnienia krwi i częstości oddechów (pień mózgu: śródmózgowie, most, rdzeń przedłużony).
- Środkową, odpowiedzialną za m.in. emocje (układ limbiczny: węchomózgowie, hipokamp, ciało migdałowate, część wzgórza i podwzgórza) – tzw. kora stara.
- Najmłodszą, która jest największa u ssaków (a szczególnie u człowieka) i odpowiada m.in. za kontemplację, myślenie abstrakcyjne, pamięć, procesy poznawcze, przetwarzanie sygnałów zmysłowych- tzw. kora nowa.
Obecnie już wiemy, że wszystkie te warstwy współpracują ze sobą, przekazując i odbierając informacje. Taka klasyfikacja pokazuje nam bardzo ważną prawdę: jeśli nie będą zaspokojone podstawowe potrzeby człowieka, to nie ma mowy o rozwoju emocjonalnym, poznawczym, społecznym itd.
Podział przedstawiony powyżej jest oczywiście dość sztuczny i nieidealny. W rezultacie wszystkie te struktury przeplatają się ze sobą i nie da się rozdzielić ich pod względem działania. Dla przykładu, na styku pierwszej i drugiej warstwy leży podwzgórze, a pomiędzy warstwą drugą i trzecią- będąca przedmiotem dzisiejszego posta- kora czołowa.
Kora czołowa i jej funkcje.
Ta niezwykła struktura odpowiada za bardzo wiele czynności i zachowań. Należą do nich m.in.:
- podejmowanie świadomych decyzji
- skupienie się na zadaniu
- analiza elementów i dokonanie wyboru, określenie strategii działania
- tworzenie pamięci roboczej
- planowanie długoterminowe
- regulowanie uczuć
- szufladkowanie informacji, organizowanie
Kora czołowa najbardziej męczy się kiedy uczymy się nowych aktywności, np. gry na pianinie, gry w squasha, choreografii tanecznej itd. Po pewnym czasie regularnego treningu czynność zostaje zautomatyzowana, a to oznacza, że kora czołowa przestaje się nią zajmować. Robi to bardziej odruchowy rejon mózgu (np. móżdżek).
Zachowania społeczne.
W badaniach przeprowadzonych przez Lewis i wsp. sprawdzono, czy istnieje zależność między aktywnością społeczną a wielkością kory. Okazuje się, że z im większą liczbą osób koresponduje sms-owo człowiek, tym większą ma korę czołową. Jeszcze bardziej konkretne wnioski płyną z eksperymentu przeprowadzonego na małpach. W ich przypadku w im większym stadzie żyją, tym ich kora czołowa jest większa.
Kora czołowa i słodycze.
Kora czołowa potrafi się zmęczyć. Jeśli damy jej wycisk, zmuszając ją do podejmowania wielu decyzji w krótkim czasie, to chwilę później gorzej będzie wypełniać swoje obowiązki. Dlatego właśnie możemy czuć zmęczenie w trakcie multitaskingu (wielozadaniowości). To naturalne, że rezultatem intelektualnej pracy na wysokich obrotach będzie spadek koncentracji i znużenie.
W tym momencie dotarliśmy w końcu do wyjaśnienia chwytliwego tytułu tego wpisu. Kora czołowa staje się bardzo aktywna w trakcie interakcji społecznych. Zadania wymagające od nas dużej kontroli emocjonalnej mogą spowodować, że chętniej sięgniemy po niezdrową przekąskę. Może to być związane zarówno ze spadkiem motywacji jak i z obniżeniem siły woli. [Inzlicht]
Myślę, że ten fakt może być nieco pocieszający dla wszystkich osób, które na co dzień muszą wykazywać się profesjonalizmem i empatią w pracy z ludźmi. Z perspektywy pracy fizjoterapeutki mogę śmiało zgodzić się z tymi odkryciami.
Uszkodzenie kory czołowej.
Niezwykle istotną rolę tego obszaru możemy dostrzec zwłaszcza wtedy, gdy analizujemy zachowanie osób z jego uszkodzeniem.
Osoby te charakteryzują się brakiem zahamowań i taktu. Potrafią być do bólu szczere, cyniczne, opryskliwe, czasem wulgarne i agresywne. W rezultacie tracą pracę, znajomych, przyjaciół- są wykluczane z życia społecznego.
Przykładami jednostek chorobowych przebiegających z uszkodzeniem kory czołowej mogą być m.in. pląsawica Huntingtona, udar płata czołowego, otępienie czołowo-skroniowe.
Warto wspomnieć, że u wielu psychopatycznych przestępców aktywność kory czołowej jest obniżona. Część z więźniów w przeszłości (przed popełnieniem przestępstwa) doznała także urazu kory czołowej, co może tłumaczyć ich psychopatyczne skłonności.
Fizjologiczne „wyłączenie” kory czołowej.
Istnieją także dwie fizjologiczne sytuacje, w których działanie kory ulega osłabieniu. W konsekwencji możemy zaobserwować wtedy podobne (lecz mniej nasilone) zachowania jak przy uszkodzeniu tego obszaru.
- Faza REM snu (marzenia senne),
- Orgazm.
Zapraszam Cię do przeczytania innej neurobiologicznej ciekawostki o zjawisku „posiadania czegoś na końcu języka” TUTAJ.
Źródła.
Lewis PA, I wsp. Ventromedial prefrontal volume predicts understanding of others and social network size. Neuroimage. 2011 Aug 15;57(4):1624-9.
Inzlicht M, Marcora SM. The Central Governor Model of Exercise Regulation Teaches Us Precious Little about the Nature of Mental Fatigue and Self-Control Failure. Front Psychol. 2016;7:656. Published 2016 May 4.